Ma lá Ngón
Tối nay, cả bản phải tắt
lửa, trẻ con người lớn
phải ở hết trong nhà. Lát
nữa, thầy cúng sẽ đến để
đuổi con ma ngón đi"
anh Trang Xuân Hòa.
trưởng bản Dền Thàng,
xã Nậm Xe, huyện Phong
Thổ, tỉnh Lai Châu, lớn
tiếng thông báo trong
cuộc họp ban khẩn cấp.
Tiếng ai đó xì xào: "Nhiều
người chết quá rồi, chẳng
biết đến bao giờ con ma
ngón tìm đến nhà mình".
Câu chuyện đáng sợ
9 giờ tối, bản Dền Thàng
đen đặc không một đốm
lửa. Những căn nhà gỗ
cheo leo bên sườn đồi
đóng cửa kín mít. Nỗi sợ
hài bao trùm đến nghẹt
thở.
Có ánh đuốc le lói phía
đầu bản, cạnh con suối
lớn chảy qua. Thầy cúng
già mặc áo dài màu đỏ,
một tay cầm đuốc, một
tay cầm dây xích và quả
cân, miệng lầm rầm đọc
thần chú bằng tiếng Dao.
Ông ta đi khắp từ đầu
bản đến cuối bản, tới cửa
nhà nào cũng dừng lại rồi
rung mạnh quả cân trên
tay.
Tiếng súng kíp bất ngờ
vang lên làm ai nấy co
rúm người lại. Thầy cúng
thét lên: "Đuổi con ma
ngón đi!". Người ta chạy
xô ra mở cửa rồi thi nhau
ném dép, áo cũ, xoong
nồi, bát đũa ra khỏi cửa.
Tiếng trẻ con giật mình
khóc thét trong màn đêm
tối mịt.
Trưởng bản Hòa ngồi co
ro trên ghế đẩu, vò đầu,
bứt tóc giọng não nề:
"cúng bái trừ ma cho yên
tâm thế thôi. Đã làm đủ
cách rồi nhưng có ăn
thua gì đâu. Người lên
rừng tìm ăn lá ngón
không hề thuyên giảm.
Đã từ lâu rồi, trong bản
chẳng còn ai chú ý trồng
ngô, nuôi lợn nữa, ai
cũng lo sợ con ma ngón
sẽ đến bắt người nhà
mình đi".
"Từ năm 2004 đến nay, ở
bản Dền Thàng đã có trên
100 trường hợp tự tử
bằng lá ngón. 28 trường
hợp đã tử nạn. Có lúc ở
bản chỉ một tháng, con
ma ngón bắt đi bốn
mạng người".
Mặt trưởng bản Hòa thắt
lại, những nếp nhăn như
càng hằn sâu hơn trong
ánh đèn dầu leo lét.
Theo anh Hòa khoảng 20
năm trước đây, lá ngón
chỉ xuất hiện như một sự
độc địa hãi hùng trong
câu chuyện của người già
ở bản. Cây ngón mọc sâu
trong rừng già và hiếm
khi có người nhìn thấy
nó. Thế nhưng khoảng
chục năm trở lại đây
chẳng hiếu từ đâu, nó bất
ngờ tấn công vào trong
bản. Những dây lá ngón
lan nhanh, bò leo lên bất
cứ thứ gì nó gặp.
Có lần, anh Hòa thảng
thốt khi trông thấy cây lá
ngón mọc ngay tại vườn
nhà mình. Anh sợ quá
nhổ cây, băm nát rồi xúc
vội có mảng đất dưới gốc
cây đổ đi. Người già
trong bản biết chuyện chỉ
biết ngửa mặt lên trời
mà than: "Con ma ngón
đã về bản rồi".
Cả một vạt rừng đất tốt,
có con suối chảy qua giáp
bản Pa Chà, lá ngón
nghễu nghện mọc, tự do
ra hoa. Những bông hoa
vàng rực như màu nắng
mới, đẹp một cách hoang
dại.
Trước đây, khu đất ấy
người dân bản trồng
ngô, trồng sắn, nay trở
thành "thánh đường
hoang biệt của lá ngón.
Người "chán sống" cứ
tìm lên đó, vặt vài ba cái
lá cho vào miệng... rồi
chết một cách tức tưởi và
dễ đàng. Cứ thế, người ta
rỉ tai nhau rằng: Đang có
một con ma ngự trị trong
khu rừng đó, chỉ đợi trời
tối là nó mò vào bản, rủ
rê người đi ăn lá độc".
Chính vì niềm tin đó,
trước khi hái một lá ngón
trên cây đế kết thúc cuộc
đời mình, người ta không
quên đào gốc cây chôn
xuống đấy một đồng
tiền.
Họ lý giải: "Làm thế để
trả công cây ngón ban
cho mình cái lá... để chết,
nếu không, khi làm ma
rồi, mình vẫn phải trở về
để chăm sóc, tưới nước
cho cây".
Hoặc như ở xã Mã Quai,
trước khi chôn cất người
chết vì lá ngón, người ta
không quên đóng bốn cái
đinh vào hai ngón tay,
hai ngón chân của xác
chết. Họ tin làm như thế,
con ma ngón sẽ phải ở
mãi trong quan tài,
không thể trở về quấy
nhiễu, lôi kéo người sống
nữa.Họ tự tìm cái chết
Nỗi sợ hãi ám ảnh như
bóng đen bao trùm lên
bản nhỏ vốn dĩ đã rất tối
tăm. Người dân trong
bản không bao giờ dám
bén mảng vào khu rừng
lá ngón. Lũ trẻ chăn trâu
vô ý để trâu lạc vào rừng
đó, chỉ biết ngồi khóc mà
không dám vào tìm trâu.
Anh Hòa nói, giọng tìm
buồn: "Có những cái chết
bằng lá độc mà không ai
hiểu được nguyên nhân.
Có khi người ta buồn
quá, tù túng quá mà trở
nên dại dột. Có lẽ họ
muốn đi tìm cho mình
một cõi khác, có nhiều
ánh sáng hơn".
Ánh sáng ở nơi nào
chẳng thấy, chỉ biết rằng
ở Dền Thàng người ta để
phải dành hẳn ra một
khu đất để em nghĩa địa
cho người tử nạn vì lá
ngón.
Theo lời cụ Vàng A Sìn, 93
tuổi, người cao tuổi nhất
trong bản: Lá ngón có hai
loại, nhìn bề ngoài chúng
giống hệt nhau, người có
kinh nghiệm mới phân
biệt được. Loại lá có màu
hơi xanh vàng, lá dài, hoa
màu vàng cực độc, chỉ
còn ăn nửa lá là chết
ngay. Loại lá có màu
xanh thẫm, ngắn và ráp
hơn độc tính nhẹ, ăn
không chết.
Cụ Sìn chậm rãi kể cho
chúng tôi nghe một
trường hợp ăn nhầm lá
ngón hy hữu. Cô Phạm
Thị Mai vốn là người
Kinh, quê gốc Thái Bình,
lấy chồng rồi theo chồng
vào Dền Thàng dạy học
đã mấy chục năm. Chồng
cô theo người đàn bà
khác. không chịu nổi uất
ức, cô Mai cũng tìm vào
rừng ăn lá ngón. Cả bản
thở phào nhẹ nhõm khi
cô Mai vì không phần biệt
được nên ăn nhầm phải
loại lá ngón có độc tính
nhẹ nên thoát chết.
Thế nhưng, những
trường hợp "nhầm lẫn"
như cô Mai chỉ là hy hữu.
Trẻ con trong bản vừa lò
dò biết đi người lớn đã
dạy cho chúng cách phân
biệt đâu là lá độc, để
không nhầm lẫn với
nhiều thứ lá chua ăn
được trên rừng. Theo
nhiều người già trong
bản, người chết bằng lá
ngón đã bị con ma ngón
nhập vào. Họ phải được
chôn ở nghĩa địa riêng để
con ma ngón không còn
có thể trở về lôi kéo, hãm
hại người sống nữa.
Nghĩa địa dành cho họ
bắt buộc phải cách khu
nhà ở trong bản một con
suối. Cự Sìn cho rằng: "Ma
ngón vốn sợ nước, làm
thế để nó không dám về
hại người nữa.
Khu nghĩa địa "đặc biệt"
của bản Dền Thàng tới
nay đã có 28 ngôi mộ lớn
nhỏ. Chỉ có dịp lễ Tết,
người dân trong bản mới
dám vào hương khói, còn
lại dường như bỏ hoang
vì họ ra sợ con ma ám
vào mình. Cụ Sìn cho
rằng: "con ma ngón mà
ám vào ai, người đó tự
nhiên thấy thèm ăn lá
ngón. Họ như người điên,
chẳng cần giận ai cũng tự
tìm lên rừng kiếm lá ăn
mà chết".
Giết người nhanh
chóng
Theo "kinh nghiệm" của
người dân địa phương
người tự tử muốn chết
nhanh hơn thường ăn
lẫn lá ngón với muối
trắng, giấm hoặc rượu.
Nếu ăn lá ngón làn với
những thứ này, họ sẽ
chết ngay sau khoảng
nửa tiếng, cào cấu, gào
thét mà không có cách gì
cứu chữa. Cái chết bằng
lá ngón thường rất đau
đớn và thương tâm. Ba
tiếng sau khi chết, da nạn
nhân đã thâm tím, miệng
ngoác lớn, mắt trợn
ngược. Sau hai ngày,
bụng nạn nhân trương
to, có thể nứt vỡ .
Cụ Sìn nheo mắt kể: "Xác
của người chết bằng lá
ngón bốc mùi kinh hãi
lắm. Ngày xưa, có người
ăn lá ngón chết trên rừng
đến nửa tháng mà không
con hổ, con báo nào dám
đụng vào".
Anh Lò Văn Trượng, sinh
năm 1985 ở ban Nậm Mạ
Thái, xã Ma Quai, huyện
Sìn Hồ, tỉnh Lai Châu cháu
họ của cụ Sìn sống làm
thợ xây ở bản Dền Thàng
góp chuyện: "ở bản Nậm
Mạ Thái, ngoài hai giống
lá xanh vàng và xanh
thẫm còn một loại lá
ngón nữa. Loại lá này
cũng hình trái tim nhưng
to bản hơn rất nhiều.
Chúng tôi gọi loại lá này
là "ngón gà".
"Lá ngón gà độc nhất vào
mùa ra hoa. Người nào
ăn phải một trong ba lá
ngón có thể chết ngay
lập tức. Thế nhưng khi
hoa tàn, lá ngón có thể
làm rau ăn được. Nhiều
người rất thích vị đắng
đến tê miệng của thứ lá
này" Trượng tiếp lời.
Chính vì nhầm lẫn, ông
Lò Văn Chiến, bố của
Trượng, cũng có lần được
"nếm thử" chất kịch độc
này. Một lần đi làm
nương, ông Chiến vào bụi
cây tìm lá chua ăn cho đỡ
khát nước. Vừa cho lá vào
miệng, ông Chiến hốt
hoảng nhả ngay ra vì vị
đắng gắt xốc thẳng lên
não. Liền đó, hàm ông tê
cứng lại, ông ú ớ chạy
xuống suối vục nước súc
miệng. Sau gần một
ngày, ông mới trở lại
bình thường".
Những người đã từng
suýt chết vì "con ma lá
ngón" đều không thể
quên khả năng giết
người của nó. Lá ngón
giết người dễ dàng và
nhanh đến nỗi người ta
tưởng nó là một thứ
bệnh dịch khủng khiếp.
Theo hướng tay anh Hòa,
chúng tôi tìm đến nhà
anh Lý A Pìu, 34 tuổi. Anh
Píu gầy gò, chân tay mốc
thếch, ngô nghê kể cho
chúng tôi nghe lên thoát
chết của con anh, Lý A
Pao, sinh năm 1991.
"Chỉ vì tao hay uống
rượu, vợ tao không thích
nên thường cãi nhau.
Thằng Pao chẳng hiểu
học ai, thấy bố mẹ cãi
nhau cũng tức mình lên
rừng tìm lá ngón ăn",
anh Pìu gãi đầu nói. Pao
ăn nửa lá ngón, hàm đã
cứng lại, bụng cồn cào,
ruột như muốn đứt ra
từng đoạn. Lũ trẻ chăn
trâu trông thấy thế
hoảng hốt chạy về bản
gọi người lớn. Anh Píu
chạy ra rừng. thấy con
nằm bệt dưới đất mắt
trợn lên, người co
giật.Anh tức tốc bị Pao
chạy về nhà, rút phăng
con dao mác trên cột
nhà, đâm chết ngay một
con chó trước cửa. Anh
mổ bụng chó, lấy phân
tươi hòa với tiết rồi gang
miệng con ra cứ thế đổ
vào. Pao nôn mửa rồi
nằm rũ héo như tàu lá
chuối.
Sau một ngày nằm mê
man, Pao tỉnh lại đòi
uống nước, ăn cơm. Anh
Píu kế, giọng chưa hết
hãi hùng: "Lúc đó tao mà
cho ăn cơm là nó chết
ngay lạp tức, tao chỉ cho
nó uống nước trắng thôi,
cứ uống vào rồi nôn ra.
qua được ba ngày thì
khỏi". Pao may mắn
thoát chết trong gang
tấc. Khi chúng tôi hỏi cảm
giác của cậu bé khi ăn lá
ngón. Pao ngây ngô trả
lời: "Lúc đó chỉ muốn
chết nên không biết sợ
đâu. Giờ sợ rồi, có thế
nào cũng chẳng dám ăn
nữa đau đớn lắm".
Vậy mà số vụ tự sát bằng
lá ngón vẫn không
ngừng xảy ra.
Con ma thật sự
Ông Lý A Pình, phó chú
tịch xã Nậm Xe nói: "Lá
ngón chẳng biết từ bao
giờ đỡ trở thành một thứ
"vũ khí" của nhiều phụ
nữ trong bản. Khi cãi
nhau với chồng hoặc bị
chồng phụ bạc, họ tìm
đến lá ngón và coi cái
chết là lối thoát duy nhất
của mình".
Theo lời ông Pình không
có con ma ngón nào hiện
hữu cả, cây lá ngón chỉ
đơn giản là một loài cây
độc trên rừng như rất
nhiều loài cây độc khác.
Muốn diệt trừ con ma
ngón phải diệt trừ con
ma trong ý thức của
người dân. Phải tuyên
truyền cho họ hiểu rằng
có nhiều cách để giải
quyết mâu thuẫn tốt hơn
là tìm đến cái chết bằng
lá ngón. Có như thế con
ma ngón mới có thể bị
tiêu trừ tận gốc".
Hết
